1989 Bulgaristan-Türkiye göçü:"Yeniden doğuş süreci" bellek ve milliyetçilik ilişkisi

Abstract

Bulgaristan'da 1984-1989 yılları arasında yaşanan "Yeniden Doğuş Süreci"ni anla(t)maya çalışan bu tez, o dönemi deneyimleyen kişilerin belleklerinden süzülen anlatılara dayanarak yazıldı. Sözlü tarih çalışmalarının izinde, genellemelere başvurmamak, makro anlatılardan ziyade mikro deneyimlere ve tanıklıklara güç vermek amacından yola çıkan çalışmada, hatıralar ve deneyimin tortularının kişilerin anlatılarında gizli olduğu yaklaşımı önemli oldu. Yaşananları tarihi yaşayanların "ses"inden dinlemeyi amaçlayan bu çalışmada 26 kişi ile yapılan görüşmeler sonucunda elde edilen "sesler" birbirine kulak verdi, ortaya çıkan anlatısal bütünün hatırlamayı ve unutmayı birlikte kavraması amaçlandı. Tezin alan araştırması iki ayrı coğrafyada yürütüldü. 1989 yılındaki zorunlu göç ile Bulgaristan'dan Türkiye'ye gönderilenlerin yaşamına Ankaralı göçmenler özelinde bakan çalışmada, anlatılar bütünlüğünü oluşturmak için ayrıca Bulgaristan Kırcaali bölgesinde de görüşmeler yapıldı. Çalışmada bir yandan sınır, ulus-devlet ve milliyetçilik bağlamlarının zorunlu göçü getirmesi tarihsel olarak analiz edildi, diğer yandan göçmenlik, geride kalmak, göç etmek/edememek ve çok-mekanlılık deneyimleri, "Yeniden Doğuş Süreci"nin öncesi, kendisi ve sonrası bağlamında betimsel olarak izlendi. Sahadan sesler doğrultusunda çalışmada, alan öznelerinin olayları hatırlama ve anlatma dizgelerine, görüşmecilerin milliyetçilik ve Türklük ile ilişkilenme biçimlerine, "Yeniden Doğuş Süreci" ile Komünist dönem anlatılarının belleklerinde nasıl ve neden ayrıştığına dikkat yöneltildi. Asla unutulmayacak olanlar ile birlikte unutulmak istenenler de tezde yerini aldı. Ayrıca görüşmecilerin geçmişin güncel siyasette nasıl hatırlandığı, kurulduğu ve yeniden kullanıldığına dair görüşleri de analize dahil edildi. Görünen odur ki, alanın öznelerinin belleklerindeki terazi geçmişi, unutmanın mümkünsüzlüğü ile ölçmektedir.

This thesis, trying to comprehend and narrate "Revival Process" that was experienced between 1984 and 1989, has been written through by basing on the narrations that floated over the memories of the people who experienced the process. In the way of oral history, this study aims at not applying generalizations, empowering experiences and witnesses instead of macro-narratives. The approach that the residues of memories and experiences are hidden in the narratives of the people is held essential. In this study aiming at listening what has been experienced through the "voice" of the ones who lived the history, the "voices" that are obtained by the interviewing 26 people, have given an ear to each other; and the arisen narrative whole aspires to comprehend both remembering and forgetting. Field research of the thesis is planned in two separate ways. The study examines the lives of people who were sent by the forced immigration of 1989, from Bulgaria to Turkey, Ankara. Followingly, interviews have also been done in Bulgaria's Kircaali region to form the unity of narration. On the one hand, how the relation of border, national state and nationalism evolves into forced immigrations have been analyzed historically; on the other hand, immigrating experience, being an immigrant, staying behind, not being able to immigrate and multisidedness have been descriptively examined with regard to before and after "Revival Process" and that process itself. In the guidance of the voices from the field, the attention is paid to the subjects remembrances and the systems of narration, the ways of association of the interviewers with nationalism and being Turkish; and how and why the narratives are separated in two ways: Communism and "Revival Process". Moreover, the ideas of interviewers on how the past is remembered, set and reused are added into the analysis. It appears that, the scales in the minds of the subjects of the field, measures the past with the impossibility of forgetting.