Fatma Zehra Nesrin Gülüm Kocal ile sözlü tarih görüşmesi

Abstract

1947 yılında Kastamonu’nun Tosya ilçesinde dünyaya gelen Fatma Zehra Nesrin Gülüm Kocal, ebeveynlerinden ve evlenme süreçlerinden bahsederek konuşmasına başlar. Baba tarafının, Tosya’da tela işi ile ilgilendiklerini ve babası çok küçükken İstanbul’a çalışmaya geldiklerini söyler. Tekrar Tosya’ya geri dönen aile bir süre sonra yeniden İstanbul’a gelir. Kocal’ın babası, ortaokul öğrenimini İstanbul’da tamamladıktan sonra babasının isteğiyle evlenmek üzere Tosya’ya geri döner (02:30). Evlendikten sonra askere gider ve döndüğünde ailesini de alarak İstanbul’a yerleşir. Aşir Efendi Caddesi’nde tela ticareti üzerine bir dükkan açar (03:07). Bir abisi ve iki kardeşi olduğunu söyleyen Kocal, ailesine dair kısa bilgiler verir (04:12). İstanbul’a geldiklerinde ilk olarak Beyazıt’ta bir apartmana yerleşen aile, sonrasında Soğanağa’da bir konak satın alır ve buraya yerleşir. Kocal’ın anne, babası ve kardeşlerinden oluşan çekirdek ailesi bir süre bu konaktan ayrılarak yine aynı mahallede başka bir eve taşınırlar (06:30). Mahalle sakinlerinin yapısından ve komşuluk ilişkilerinden bahseder (07:20). Bir süre sonra aynı mahalledeki Makbul Apartmanı’na taşındıklarını dile getiren Kocal, evlenene kadar bu evde yaşadığını söyler (08:00). Kocaragıppaşa İlkokulu’nu bitirdikten sonra Cağaloğlu Kız Enstitüsü’ne başlar ve enstitüyü bitirince evlenir (08:44). Soğanağa Mahallesi’nin sosyal ve yerleşim yapısından bahsederken komşuluk ilişkilerinin çok kuvvetli olduğunu dile getirir. Ramazan aylarında Soğanağa Camii’ne teravihe gitmektedirler (14:13). Temel dini eğitimini dedesinden alan Kocal, sonrasında cami hocasının hanımından Kur’an-ı Kerim okumayı öğrenir (16:00). Evlendikten sonra Fındıkzade’ye taşınırlar ve bir süre sonra kız kardeşinin teklifi üzerine tekrar mahalleye geri döner. Mahallede bir sene kaldıktan sonra eşinin tayini nedeniyle Erzincan’a yerleşirler (16:33). Beyazıt ve Sultanahmet meydanlarının o yıllardaki halini anlatırken ulaşımla ilgili de detaylı bilgiler verir (18:40). Konaklarının yapısı ve bahçesindeki meyve ağaçlarından bahseder (20:00). Dedesinin dini hassasiyetlerinden kaynaklanan giyim tarzlarını kısaca anlatır. Çocukluğunda genellikle Aşir Efendi Caddesi’nden alışveriş yapmaktadırlar (21:45). Soğanağa’daki Mithat Paşa Konağı’nın iç yapısından ve dekorasyonundan ayrıntılı bir şekilde bahseder. Bahçenin düzenini de anlatan Kocal, evin günlük yaşamına dair de çeşitli bilgiler verir. Misafir ağırlama adetlerinin artık uygulanmadığını düşünmektedir. Babaanne ve büyük babaannesinin karakterlerinden söz ederken onlarla ilgili birkaç anısını aktarır (28:20). Pazar gezmelerinde ulaşım çok rahat sağlanmaktadır. Sahil kesimindeki yapı ve yerleşim, çocukluğundan bu yana çok değişmez. İstanbul’un bazı semtlerinde yaşanan değişiklikleri örneklerle açıklar (30:33). Çocukluğunda ailesiyle ziyaret ettiği türbeleri ve camileri sıralar (31:25). Ardından ailesinin Karagümrük ile olan bağlantısından bahseden Kocal, babasının vasıtasıyla Cerrahi Tekkesi’ne gitmeye başladıklarını dile getirir (34:00). Beyazıt’ta Ramazan ayı sohbetlerine Küllük Kıraathanesi’ne gidilir. Kıraathane cemaatinden hatırladığı bazı isimleri aktarır (36:18). Çocukluk dönemlerindeki İstanbul’u hatırladığı kadarıyla aktarırken sosyal yaşamla ilgili de ayrıntılı bilgiler verir (37:37). Alışveriş, mahalledeki atlı sebzecilerden yapılmaktadır. Sokak satıcıları mahalleden belli saatlerde geçer (40:50). Eşrefpaşa Konağı’nın 1970’li yıllarda yıkıldığını, mahalledeki diğer konakların da yıkıldıktan sonra mahallenin tamamen apartmanlaştığını belirtir (42:01). Mahalledeki tanıdık simalardan bahsettikten sonra aynı mahallede bir konakta yaşayan Halide Edip ile ilgili hatırladıklarını aktarır (43:00). Mahallede gayrimüslim komşuları da vardır (45:40). O dönemde yaşıtlarının çoğunun ilkokuldan sonra enstitüye başladığını ve ardından evlendiklerini söyler. Kadınların çalışmasına pek sıcak bakılmamaktadır. Kendisi de bu konudaki fikirlerini belirtir (49:20) Yine o dönemde kadınların giyim ve türban tarzlarında Şule Yüksel Şenler’in etkisinin fazla olduğunu söyler. Aile bireylerinin giymeyi tercih ettikleri kıyafetleri anlatır. Dedesi, Nakşibendi tarikatına bağlıdır (54:48). Güzel bir çocukluk ve gençlik dönemi geçirdiğini ifade eden Kocal, eski düğünler ve gelinliklerle ilgili bilgiler verir. Ardından kendi nikahını anlatır (58:08). Eşi doktor Hayati Bey ile tanışmalarını ve evlenme süreçlerini aktarmaya başlar. Dönemin evlilik sürecini günümüzle kıyaslar ve konuyla ilgili fikirlerini dile getirir (01:05:09). Kayınpederi ve kayınvalidesi ile ilişkileri çok iyidir. Kayınvalidesi evliliklerinin ilk yıllarında vefat eder (01:07:37). O yıllarda adalara sık sık gidilmektedir. Kocal, adaların sakinleriyle ve komşuluklarla ilgili detaylı bilgiler verir (01:11:00). Soğanağa Mahallesi'nin eski sakinlerinin büyük çoğunluğu Anadolu yakasına taşınır. Ancak bu durum, dostluk ve komşuluk ilişkilerini koparmaz (01:15:10). Çocukluğunda evlerinde yardımcı bulunur ve bu yardımcılar her sene değişir (01:16:40). 1950’li yıllarda evlerine buzdolabı alınır. Annesi teknolojik gelişmelerle yakından ilgilenmektedir (01:18:45) Konaklarının ısınma sisteminden bahsettikten sonra su ve elektrik konusunda sıkıntı çekmediklerini ifade eder (01:20:40). Yine o dönemde kahve hiçbir yerde bulunmadığı için kahve kuyruğuna girildiğini hatırlar. Türkiye’deki yokluktan dolayı Almanya'dan gelirken birçok alışveriş yaparlar (01:25:24). Dışarıda yemek yeme kültürleri olmayıp genelde mesire alanlarına pikniklere gidilmektedir (01:27:06). Babası Türk musikisi hayranıdır. O dönemde musiki dinlemek için ailece Atatürk Kültür Merkezi’ne giderler. Ayrıca gençliğinde öne çıkan sanatçıların isimlerini sayar ve babasının okuduğu yazarlar ve şairlerle ilgili bilgiler verir (01:31:23). Evliliklerinin ilk yıllarında yaşadıkları Fındıkzade semtinin yapısının şimdilerde çok farklı olduğunu söyler (01:32:44). Gençlik dönemlerinde İstanbul, güvenli bir şehir olmasına rağmen çok fazla dışarıya çıkmazlar (01:35:25). 27 Mayıs gününe ve dönemin siyasi olaylarına dair hatırladıklarını aktarır (01:37:20). Evde vakit geçirmek için nakış işlediklerini, komşularıyla oturup sohbet ettiklerini anlatır (01:37:50). Beyoğlu, Galatasaray civarındaki mağazalar, alternatifi olmayan alışveriş mekanlarıdır (01:38:50). Almanya’ya ilk gittiklerinde çok zorluk çektiklerini ve şartlara zamanla alıştıklarını belirtir. Düzenli bir yaşam sürdükleri Almanya’da 12 sene ikamet ettikten sonra Türkiye’ye geri dönerler. Çocuklarını yetiştirme sürecinden bahsettikten sonra meslekleri ile ilgili kısaca bilgi verir (01:47:35). Döndüklerinde Türkiye’deki durumu kısaca özetleyen Kocal, Almanya’daki düzeni burada bulamadıklarını söyler (01:50:15). Almanların çok tutumlu olduklarını belirtir ve konuyla ilgili birkaç anısına değinir (01:56:10). İstanbul’un mimarisinin son senelerde değiştiğini vurgular (02:01:40). Eskiden ilişkilerin saygı çerçevesinde yürütüldüğünü, şimdi böyle bir durum söz konusu olmadığı için nesiller arasında ciddi bir fark oluştuğunu ifade eder (02:02:40). Son olarak 15 Temmuz darbe girişimi ile ilgili kendi ve arkadaşlarının fikirlerini aktarır (02:05:19).