Rengin Yurdakul ile sözlü tarih görüşmesi
Tarih
Yazarlar
Dergi Başlığı
Dergi ISSN
Cilt Başlığı
Yayıncı
Erişim Hakkı
info:eu-repo/semantics/openAccess
Özet
01.01.1950 tarihinde İstanbul’un Fatih ilçesine bağlı Cankurtaran semtinde doğan Rengin Yurdakul’un doğduğu ev o yıllarda Taşkonak olarak bilinmektedir. 3,5-4 yaşlarındayken ailesiyle Fatih ilçesine taşınır. 1970 yılına kadar Hırka-ı Şerif semtinde oturur. Evlerinin konumu, Koyun Baba adıyla bilinen türbenin tam karşısındadır. Yurdakul’un ailesi, 1968 yılından itibaren başlayan öğrenci çatışmalarından sonra ilçeyi terk ederek Kadıköy ilçesine bağlı Bahariye semtine taşınır (02:33). Ailesi Kafkas göçmeni olup geliş tarihlerini kesin olarak bilmediklerini sadece baba tarafının 1860’lı yıllarda göç ederek o yıllarda hala Osmanlı toprağı olan Varna’ya geldiklerini anlatır. Anne tarafı ise 1890’lardan sonra göç eder. Babası Abzeh, annesi Kabartay, anneannesi ise Abaza’dır. Evlerinde Türkçe de dahil olmak üzere dört dil konuşulur. Stalin’in emri ile Rusya sınırlarına yakın bölgelerdeki tüm Çerkezler yeniden göçe zorlanır. İki büyük göç ve travma yaşayan baba tarafı Türkiye’ye geldikten sonra da türlü sıkıntılar yaşar. Üçüncü büyük travma da Kurtuluş Savaşı’nda Çerkez Ethem’in hain ilan edilmesiyle yaşanır. Bu olaydan sonra baba tarafının yaşadığı yerin de içlerinde bulunduğu 40 köyün sürgün edilmesi söz konusu olur. Bu süreçte insanlar satabilecekleri malları satar ve toplanır ancak bazı köylerin sürgününden vazgeçilir. Kendi köyleri de bu köylerden biridir. Büyüklerinden duyduğu bu hikayeyi detaylarıyla anlatır (6:40). Dedesi hafızdır ve 1940’lı yıllarda Alemdağ Camii’ne tayin edilir. Babası da askerliğini yaptıktan sonra İstanbul’a dönerek Ali Sait Öner’in yanında çalışmaya başlar. İstanbul ve Anadolu’daki telefon hatlarının çekilmesi ve resmi kurumların santrallerinin kurulması gibi işler yapar (9:00). Anne tarafı ise Türkiye’ye geldikten sonra Bandırma’nın bir köyüne yerleşir. Annesi, İstanbul’daki akrabalarını ziyaret ettiği vakitlerden birinde babasıyla tanışır. Evlendikten sonra da Cankurtaran’da yaşarlar (09:45). Çerkezlerin birbirlerini tanıdıklarını ve sürekli iletişim halinde olup ev sohbetlerinde toplandıklarını anlatır. Göçlerle birlikte hem Çerkezler hem de göç edilen bölgelerdeki yerli ahali çeşitli zorluklar yaşar. Sosyal yaşamdaki farklılıklar insanlar arası ilişkileri de etkiler. Bu zorluklardan dolayı Çerkezler, geldikleri yerde daha kendi içlerinde yaşamaya başlar. Bir dönem mecbur tutulan Türkçe konuşma zorunluluğuna değinir. 1951 yılından itibaren dernekleşme faaliyetlerine başlanır ancak yine yasaklar ve zorunluluklar dolayısıyla derneğe Çerkez ya da Kafkas isimleri verilemez. İstanbul’daki ilk Çerkez derneği de Dost Eli Yardımlaşma Derneği adıyla kurulur ve daha sonra Türk Kuzey Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği olarak değiştirilir. Vakıf faaliyetlerine de dernekler türlü türlü bahanelerle kapatılabildiği için başlanır. 1978 yılında kurulan vakıf İstanbul’da kurulan ilk Çerkez vakfıdır. Kurucu üyeleri arasında Şeyh Şamil’in torunu da bulunmaktadır (17:35). 1971 senesinde Türk Kuzey Kafkas Kültür ve Yardımlaşma Derneği’nin gençlik kolunda görev alır ancak evlenip çocuk sahibi olduktan sonra ara vermek zorunda kalır. 1993 yılında eşinden ayrıldıktan sonra iş aramaya başlar. Zaten uzunca bir süredir ve gönüllü olarak çalıştığı vakfa resmen giriş yapar. Vakfın misyonlarının başında gelen şeylerden ilki, gençlere Çerkez kültürünü tanıtmak ikincisi ise eğitimleri hususunda destek olmaktır. Öğrencilere yapılan yardımlara ve yardımların şartlarına değinir. Çerkez kültürünü anlatan, eğitici bazı tez ve yazılar, dernek bünyesinde kitaplaştırılır. Vakıf faaliyetlerinin sadece gençlere yönelik olmadığını ve kadınları da kapsadığını ifade eder. El işi, müzik ve folklor üzerine kurslar da düzenlenir (22
Açıklama
Bu görüşme, İstanbul Kalkınma Ajansı'nın desteğiyle, Bilim ve Sanat Vakfı tarafından, "Sözlü Tarih Araştırmaları Veritabanı ve İstanbul'un Mekansal ve Kültürel Çeşitliliğine Yönelik Uygulama Örnekleri Projesi" başlığı altında gerçekleştirilmiştir. Bu proje kapsamında yapılan görüşmelerin sayısı 33'tür.
Anahtar Kelimeler
Çerkezler, Göç, Rusya, Şeyh Şamil, İstanbul (Türkiye), Almanya, Fatih (İstanbul, Türkiye), Çerkez Kültürü, Çerkez Sanatı, Çerkez Sürgünü, Çerkez Tarihi, Moda (Kadıköy, İstanbul, Türkiye), Aile, Saygı, Çocukluk Dönemi, Eğitim, Sosyal Yaşam, Gelenekler ve Görenekler, Kadın Erkek İlişkileri, Çerkezce, Kafkasya, Düğünler, Evlilik, Sosyal Yaşam ve Gelenekler, Çerkez Ethem, 1960 İhtilali, 1980 İhtilali, Bayramlar, Kadıköy (İstanbul, Türkiye), Ulaşım
