Mustafa Başkan ile sözlü tarih görüşmesi

Abstract

5 Ocak 1952 tarihinde Bolu’da doğan Mustafa Başkan’ın gözleri, doğuştan gelen bir rahatsızlık nedeniyle görmemektedir. Konuşmasına fiziki durumundan bahsederek başlar. 3 yaşındayken dinlediği radyodan pek çok şarkı, türkü ve mevlit ezberler. Babasının onu kandillerde ve özel günlerde camilere götürdüğünü ve bu camilerde ezberlediği mevlitleri okuduğunu söyleyen Başkan, camilerden birinde görev yapan bir hocanın desteği ile hafızlığa başlar (05:40). Eğitimine, hocası değiştikten sonra onun yerine göreve gelen hoca ile iki sene daha devam eder. Daha sonra ilk hocası geri gelir ve sıkı bir çalışmayla kısa sürede hafızlığını tamamlar. Kuran-ı Kerim talim ve tecvit derslerine başlar. Ardından İstanbul’a giderek Hasan Akkuş Hoca’dan ders alır fakat yaşının küçük olması nedeniyle zorlanır ve eğitimini yarıda bırakarak Bolu’ya döner. 1970 yılında dönmemek üzere İstanbul’a gelir. Engellilerle ilgili yeni çıkan bir çalışma kanunundan faydalanarak Diyanet İşleri Başkanlığı’na müracaat eder ve mülakatlara girmeye hak kazanır. Mülakatı kazanan Başkan, 18 Haziran 1976 yılında Süleymaniye Camii’nde göreve başlar (11:20). Doğduğu köydeki evlerinden detaylı olarak bahseder. Çocukluğunda fiziki durumundan dolayı bazı sıkıntılar yaşar (14:40). Köylerini ziyaret eden bir maliye memurunun dikkatini çeken Başkan, kendisiyle yakından ilgilendiğini söylediği İsmail Hakkı Bey’in onu şehre götürme niyetinde olduğunu söyler. İsmail Hakkı Bey ve çevreden birkaç tanıdığın tavsiyesi üzerine ailesiyle şehre gelir (21:30). Göynük’te mukabelelere eşlik ettiğini söyledikten sonra ailesiyle ilgili bilgiler vermeye başlar. 4 kardeş olduklarını ifade eden Başkan, ailede kendisi dışında gözleri görmeyen başka bir birey olmadığını dile getirir. Bu özel durumuyla ilgili süreci ve doktor kontrollerini detaylı bir şekilde anlatır (30:15). Fiziksel durumunun kendisine maddi ya da manevi herhangi bir engel teşkil etmediğini ifade eder ve toplumun görme engellilere karşı daha duyarlı olması gerektiğini savunur (36:00). İstanbul’a geldiğinde bir tanıdığının tavsiyesi üzerine Çapa’da bir doktora giden Başkan, doktorla arasında geçen diyaloğu detaylarıyla aktarır (41:20). Çocukluğunda oynadığı oyunlarla ilgili bilgiler verir (42:58). Çocukluğundaki Ramazan aylarına değinen Başkan, bayramlarda köyde yapılan yemeklerin şehirdekilerle farklılık gösterdiğini belirtir. Aynı zamanda mukabele okumaları için yapılan hazırlıklardan, kandillerdeki ritüellerden bahseder (46:45). 9 yaşında iken hafızlığı bitiren Başkan, hocası ile arasındaki ilişkiye ve birkaç anısına değinir. Hafız olduktan sonraki hayatıyla ilgili bilgiler verir (57:15). 1960 İhtilali ve sonrasındaki gerginliklere de tanıklık eder. Yine o dönemdeki akrabalık ve komşuluk ilişkilerinin çok iyi olduğunu; şimdilerde teknolojinin bu ilişkileri zedelediğini söyler. Ayrıca komşularıyla ilgili birkaç anısını da aktarır (01:04:15). Gençlik yıllarında mahalle hayatının ve ilişkilerin nasıl olduğunu anlatırken büyüklere çok fazla saygı duyulduğunu vurgular. Mahalledeki esnafla ilgili bilgiler verir ve dönemin ulaşım şartları ile ilgili gözlemlerini anlatır. Gayrimüslimlerin İstanbul kültürünü en iyi yaşayan kesim olduğunu dile getiren Başkan, aralarında hoşgörünün hakim olduğunu söyler (01:07:10). Küçük yaşlarda tanıştığı radyoyu hafızlığını tamamladıktan sonra babasının baskısı nedeniyle çok fazla dinleyemez. Şimdilerde ise ara sıra ve belirli programlar için radyo dinlediğini ifade eder (01:10:50). İstanbul’a yeni geldiği dönemlerde ailesinden ilk defa ayrıldığı için zorlandığını dile getiren Başkan 3,5 ay sonra Göynük’e geri döner. Çevresindekilerle fiziki durumundan dolayı yaşadığı problemlere değinir (01:17:16). İş kanunu vesilesi ile İstanbul’a ikinci defa geldiğinde göreve başlar ve 1996’da emekli olur. Emekli olana kadarki süreçte yaşadıklarından bahsederek kısaca ailevi problemlerine değinir (01:20:45). İstanbul’a ilk geldiğinde Kadıköy’e yerleşir. İlçenin dünü ve değişimi ile ilgili bilgiler verir. Semtteki arkadaş çevresi ile gittikleri mekanlardan, çay bahçelerinden bahseder (01:23:50). Nargile kullanmaya nasıl başladığını ve bununla ilgili birkaç anısını anlatır. Kadıköy’deki dükkanlardan ve esnaftan sözeder (01:26:20). 1970’li yıllarda Kalamış, Caddebostan ve Kartal sahillerinde vakit geçiren Başkan, vapur ve diğer ulaşım araçlarından detaylı olarak bahseder (01:31:10). Süleymaniye’de göreve başladıktan sonra yaşadığı sıkıntılara değinir. Katıldığı mevlit toplantılarının içeriğini aktarır. Günümüzdeki mevlitlerle o dönemin mevlitlerini karşılaştırır ve bu durumla ilgili görüşlerini ifade eder (01:38:00). İstanbul Ramazanlarından bahseder ve o dönem sık gittiği mekanları açıklar (01:41:30). Ardından işe başlama sürecini ve bu süreçte yaşadığı sıkıntı ve zorlukları dile getiren Başkan, görev yaptığı yerlerden de detaylı bir şekilde bahseder (01:57:00). Müezzinlik yaparken tanıştığı kişileri ve tanıklık ettiği hadiseleri anlatır (02:02:00). Dönemin devlet erkanından Süleymaniye Camii’ne gelenler olur. Turgut Özal ile ilgili anılarından ve Recep Tayyip Erdoğan ile ilişkilerinden sözeder (02:11:55). Musikiye olan ilgisi sayesinde birçok bestekar ve sanatçı ile de münasebeti olur (02:14:15). Gönenli Mehmet Efendi ile tanışma hikayesinden bahseder ve sonra Hoca Efendi ile ilgili birkaç anısını anlatır (02:18:40). Konservatuar öğrencisi olan eşiyle vapur çıkışında tanışır ve bir süre devam eden arkadaşlıkları sonrasında evlenmeye karar verirler (01:24:00). 1994’te baba olan Başkan, oğlu doğduğundaki hislerini ve evlenme sürecinde babasıyla aralarında geçen konuşmayı detaylı bir şekilde aktarır (02:29:23). 1985 yılında Cerrahi Tekkesi’ne gitmeye başlar. Ahmet Özhan ile ilgili bir anısına da kısaca değinir (02:37:00). O yılları günümüzle kıyaslayarak tekke hayatında da değişikliklerin olduğunu ve başka bir cemaatle ilişkisi olmadığını ifade eder. Ailesinin siyasi görüşünden bahseden Başkan, 1960 ve 1980 darbeleri ile ilgili gözlemlerinden yola çıkarak açıklamalarda bulunur. Karagümrük hakkında yorumlarda bulunur ve semtte eski mahalle yapısının kalmadığını ifade eder (01:49:15). Kani Karaca ile benzetildiğini söyledikten sonra Kani Karaca ile ilgili bir takım bilgiler verir (02:51:10). İstanbul’un feyizli bir şehir olduğunu ve zaman içinde değişmesine rağmen kendine has yapısının hala korunduğunu ifade eder. Apartmanlaşmanın dezavantajlarına değinen Başkan, müstakil evlerin pek çok açıdan daha iyi olduğunu söyler (22:55:10). Gözleri görmeyen birinin İstanbul’da hem avantajlı hem de dezavantajlı olduğunu belirtir ve toplumumuzun bu konuda bilinçlenmesi gerektiğini savunur. Yolda kendisine yardım etmek isteyenlerle ilgili pek çok anısı olduğunu belirten Başkan, bunlardan birkaçına kısaca değinir (02:59:55). İlkokul diplomasını alma süreci ile ilgili de bilgiler verir (03:02:05). Oğlu ile ilişkisi zaman içinde normal seyrine girer. Rol aldığı Maşuk’un Nefesi adlı filmin kendisine manevi anlamda çok getirisi olduğunu belirtir (02:05:45). Emekli olduktan sonra mukabele okumaya devam eden Başkan, vaktini genellikle dostlarıyla geçirmektedir. Günümüzde akrabalık ve komşuluk ilişkilerinin eskiye nazaran çok zayıfladığını söylerken teknolojinin bunda büyük payı olduğunu dile getirir (03:20:00).