Türkiye’de sinema mekanlarını sözlü tarih üzerinden anlamak

Abstract

Bu makale, Türkiye’de sinema mekanlarında insan deneyimlerini ve bu deneyimlerin öznesi konumundaki insanların algılarını ve filmlere yönelik alımlamalarını anlama üzerinedir. Sinema mekanları, izleyenlerin filmle iletişim kurmaya imkan vermenin ötesinde, özellikle kültür ve toplum bilimcilerin toplumu anlamaya yönelik analizlerinde yararlanabilecekleri sosyalleşme ve insan faaliyetleri gibi unsurlar üzerine teorik ve kavramsal çerçevemize katkı yapabilir. Türkiye’de sözlü tarihin “aşağıdan tarih” ve “tarihsel antropoloji” alanlarında kullanımının eksiklikleri göz önüne alındığında, insan faaliyetlerini konu alan sözlü tarih merkezli inceleyen çalışmaların önemi açıktır. Bu çalışma, özellikle 1950-1980 arasında Türkiye’de sinema mekanlarının insanlar tarafından nasıl kullanıldığını, filmleri ve filmlerdeki karakterleri nasıl alımladıklarını, gündelik yaşam deneyimlerine sinema mekanlarındaki deneyimlerini nasıl taşıdıklarını incelemektedir. Türk sinema tarihini kültürel, sosyolojik ve tarihsel boyutlarıyla inceleyen sözlü tarih çalışmaları da oldukça yetersizdir. Oysa sinema, mekan, film, kadın-erkek ilişkileri, geleneksel ve modern ilişkiler, gerçek ve hayal edilmiş dünya arasındaki gerilimler açısından çok boyutlu bir konudur. Yapılacak her sözlü tarih çalışması, aynı zamanda Türk kültür ve sosyal tarihine katkı niteliğindedir. Teorik çerçevesi mekan ve sinema mekanı üzerine temellendirilen bu çalışma, böyle bir katkı sunmayı amaçlamaktadır.

This paper tries to understand the human experiences in movie theatres and people’s perception and receptions of films there. It is believed that people are the subjects of their movie experiences. Movie theatres may make a contribution to get cultural researchers and sociologists to understand the society in a better way as well as providing viewers to communicate with movie. Taken into account with the lack of the studies of social history applied in areas such as “from bottom history” and “human experiences”, oral history projects which will take up the human activities, have a great importance. This study investigates that how Turkish people used movie theatres, how they perceived the movies and their characters, and how they transferred the movie experiences into their daily lives. The article focuses on the period between 1950 and 1980. There are few oral studies which take up Turkish movie history in different point of views such as cultural, sociological and historical ways. However, movie is a topic which has so many different aspects like space, film, relations between male and female, and connections between traditional and modern worlds, and contradictions between real and imagined domains. Every social history study, on the other hand, contribute to the Turkish cultural and social history. Based on space and movie theatre, this study aims such a contribution.