Identifying the values of Küçükbahçe Village through its architecture and collective memory

Abstract

Karaburun Peninsula is one of the coastal peripheral areas of Izmir where social, cultural and economicaal effects of Izmir on a rural environment can be seen. Karaburun, with a historical background that can be dated back as much as Izmir's, had continuously been inhabited and considered as a strategic place. However, it was never got densely populated and urbanized but had kept constant in its modest rural life. Complying with the context of the Aegean coast, it was compromised of villages with mutually living societies of Turkish and Rum people. Turkish people were the prevailing settlers on the peninsula and owners of most of the properties while Rums with many other poor Turkish people were the working group to earn their lives. However, this harmonious living in Ottoman villages had to last with the population exchange between the Rums in the peninsula and the Muslims in Aegean island and Balkans, as a consequence of Lausanne Treaty that took place in 1923. 1922 was a turning point in Karaburun peninsulas life. It became a purely Turkish peninsula and with less population and idly in socioeconomic life compared to its past. Today, Karaburun consists of thirteen villages, which carry footprints of Ottoman legacy in varying levels of perception and ways of exposition. Unfortunately, most of the fairly populated villages historic contexts are almost demolished. Küçükbahçe is one of these historic villages of the peninsula which is almost abandoned. However, it is a village, in which cultural, social and physical values of Ottoman period can still be perceived and their change can be followed. The study was conducted to identify the architectural characteristics, on the Aegean coast, of late Ottoman village, Küçükbahçe while understanding its rural life and determining its cultural, social and physical values. The thesis aims to reconstruct and visualize the rural life between 1850s and 1922 and physical environment of the village via juxtaposing some of the oral historic documents and the givens of the built environment. Thus, it conceives information to understand how change in social and cultural values influence and are reflected in the built environment of the historic village and establish knowledge on how this historic village can continue its living in contemporary life while conserving its inherited values from Ottoman period. On the whole, a source of reference on Küçükbahçe, where the collective memory of its inhabitants and its architecture are explained as the main sources for its description, is achieved. Thus, a base for further studies on the conservation of Küçükbahçe is established where politics of conservation strategies, principles for interventions and refunctioning of the village are determined. Accordingly, a conservation project for Küçükbahçe is decided to base on the three inputs of its current situation as: break, continuity and change. Hence, agro tourism is proposed as the new function of the village where continuity of the economic activities and social life will be sustained, the break in the life and development of the built environment will be recovered and the population characteristics and construction activities that are already in change will be defined to change in a conservation concsiously manner. Regarding the whole, this thesis contains necessary and satisfying information for a study of the possibilities on the re-functioning of the village. Thus, the decision on the function of the village and the structure of a conservation project has to be given by collaboration of a larger group of specialists building on the knowledge secured by this thesis.

Karaburun, İzmir'in sosyal, ekonomik ve kültürel hayatının kırsal ortamlara yansımasının izlenebildiği bir bölgedir. Karaburun tarihi İzmir tarihi kadar eski olup 1923'e kadar farklı hinterlandların yönetimleri altında sürekli iskan edilmiş bir yarımadadır. Yarımada, stratejik önemine rağmen nüfus yoğunluğu sorunu yaşamamış, kentleşme baskısına uğramamış ve kırsal niteliğini korumuştur. Karaburun, ayrıca, yerel mimari ve Türk ve Rum nüfus birlikteliğinden oluşan kırsal kimliğiyle, Osmanlı'nın Ege'deki kıyı yerleşimlerinin bir örneği olmuştur. Farklı grupların birarada yaşadığı köylerde daha çok varlıklı grubu oluşturan Türklerle 19. yüzyılda bölgedeki varlığı bilinen ve genelde çalışan çiftçi grubu olan Rumların birlikteliğiyle yaratılmıştır. Fakat Karaburun'un süre gelen yaşantısı, Ege'deki pek çok yerleşim gibi, Karaburun'daki Rum nüfusun da Yunan ayaklanmasına destek vermesiyle bozulur. Uzun yıllar birarada yaşayan farklı etnik gruplar arasında giderek artan çatışmalar başlar. Balkan Savaşı'yla devam eden ve Kurtuluş Savaşı'yla tamamlanan bu süreçte Ege'deki Yunan ayaklanmasına destek veren yerleşmelerde iç barış tamamen bozulur. 1923'te imzalanan Lozan Antlaşması'na kadar Ege'deki bu çatışma ortamı devam eder. Lozan Antlaşması ile bu iç çatışmaya konu olan Rum azınlık Yunanistan'a göç ederken Yunanistan'daki Türk azınlıkta Anadolu'ya zorunlu olarak göç eder.(Aru, 1995: 58) 1923 yılı itibariyle yarımada tamamıyla Türk nüfusun yaşadığı, Osmanlı Dönemi'ndeki yerleşim sayısı ve nüfusunun çok altında, soyal ve ekonomik yaşantısında durgunlaşmış bir sürece girer. Karaburun, bugün, Osmanlı mirasının farklı seviyelerde algınabildiği ve sergilendiği 13 tane köyüyle 19. yüzyılda ulaştığı kırsal mimari kimliğini devam ettirmektedir. Küçükbahçe, Karaburun da yer alan ve yerleşikliğini düşük yoğunluklu olsa da koruyan bir köy iken, bazı köyler mübadele sonrasında tamamen terk edilmiş ve boş kalmışlardır. Zaman içinde yaşadığı terkedilmişliğin getiri ve götürüleriyle Küçükbahçe, Osmanlı'nın kültürel, sosyal ve fiziki değerlerinin algılanıp bugüne kadarki değişimlerinin öğrenilip değerlendirilebilme olanağını veren bir köydür. Bu özellikler göz önünde bulundurularak yürütülen çalışmada, Küçükbahçe örneği özelinde Ege Kıyısı'ndaki geç dönem Osmanlı köyünün mimari özelliklerinin belirlenmesi ve kırsal yaşantısının, kültürel, sosyal ve fiziki değerlerinin belirlenmesi aracıyla öğrenilmesi amaçlanmıştır. Tezin ana amacı, Küçükbahçe'deki 1850'ler ve 1922 arası kırsal yaşamın ve yapılı çevrenin tanımlanması olup bu amaca sözlü tarih belgeleri ve köyün bugünkü, geçmişe ait tek somut verisi olan yapılaşmış çevre verilerinin çakıştırılmasıyla ulaşılmak hedeflenmiştir. Tezin bir diğer amacı, köyün bugüne kadar oluşan fiziksel, sosyal ve kültürel değerlerindeki değişimin mevcut yapılı çevrenin oluşmasındaki rolünün tanımlanması olmuştur. Ayrıca, terkedilmiş Küçükbahçe Köyü'nün Osmanlı'dan miras kalan değerleri korunarak bugünkü yaşantıya nasıl dahil olabileceğinin araştırması yapılmıştır. Sonuç ürün, öncelikle, Küçükbahçe Köyü`nün kentsel hafıza ve mimari verilerinin anlatılması yoluyla tanımlandığı bir kaynaktır. Bunu takiben, ileride yapılabilecek bir koruma projesine altlık oluşturacak bir çalışmadır ve bu bağlamda, tez boyunca anlatılan köyün gelişim ve değişim sürecine referansla, koruma politikaları ve müdahale ve yeniden işlevlendirme prensipleri belirlenmiştir. Bu prensiplerin, süreklilik, değişim ve kırılma kavramlarına referansla yorumlanması gerektiği düşünülmüştür. Öyle ki, Küçükbahçe'nin agro turizm işleviyle bundan sonraki yaşantısına devam etmesi kararı da süreklilik, değişim ve kırılma kavramlarının beraber değerlendirilmesinin bir sonucu olmuştur. Önerilen yeni fonksiyonla, tarıma dayalı kırsal hayatın yine tarıma dayalı olarak devam etmesi, 2000'li yıllarda başlayan göçlerle değişim içine giren nüfus karakterinin terketmiş halkı köye geri döndürecek ve yeni yerleşenlerin de yerel halkla uyumlu şekilde yaşayacak olanlar olması, 1975'ten bu yana terkedilmişlikten dolayı sosyal hayat ve fiziki çevrede yaşanan kırılmanın, köyün aynı yerleşke üzerinde yeni bir gelişim süreci içine girmesiyle onarılması, amaçlanmıştır. Bu çalışma, sonuç olarak, köyün yeniden işlevledirilmesi için yapılacak bir çalışmaya hizmet edebilecek gerekli ve yeterli bilgiyi kapsamaktadır. Diğer yandan, önerilen fonksiyonun mevcut yapılı çevreye uygunluğu ve koruma projesi daha geniş ve kapsamlı bir ekiple çalışılmalıdır.