Sosyokültürel değişim sürecinde Kazak ailesi ve çocuk terbiyesi (Sözlü tarih araştırması)

Abstract

Araştırmanın konusu, sosyokültürel değişme süreci içinde Kazak kültürünün ve toplumsal hayatının önemli bir unsuru olan aile kurumunun yapısı ile çocuk terbiyesine dair gelenek ve göreneklerdir. Sosyokültürel süreçlerle, Kazak ailesinin zihniyet dünyalarındaki anlam kodları ile davranışları ve maddi boyut arasındaki tarihi süreklilik kodlarının oluşturduğu örüntüler ve tarihi dönemeçler kastedilmektedir.Araştırmanın nihai hedefi ise, Kazak ailesinin ve bu kuruma bağlı gelenek-göreneklerin tarihi süreçte geçirdiği değişim olgusunu ve bu değişimin meydana geldiği uzun zaman dilimi içinde kazandığı yapısal özelliklerini hem mevcut veriler ışığında hem de Türkistan, Çimkent ve Almatı şehirlerinde yapılan saha verileri bağlamında olabildiğince doğru olarak ortaya koymaktır. Araştırmanın metodolojik yaklaşımı, sosyal bir kurum olan ailenin tek bir faktörle açıklanamayacağı varsayımından yola çıkılarak bütüncü yaklaşım; aile kurumunu kendi içerisinde derinlemesine anlamak ve açıklamak için nitel araştırma yöntemi seçilmiştir. Kazakistan'ın Türkistan, Çimkent ve Almatı şehirlerinden elde edilen veriler Nvivo programında analiz edilmiş ve analiz sonuçlarında ortaya çıkan kavramsal çerçevelerin modelleri oluşturulmuştur. Kazak toplumunun geleceklerine iyi yön verebilmeleri, geleceği iyi planlayabilmeleri, dünü, bugünü ve bütünüyle ortaya koyan aile kurumu ve kültürlerini koruyabilmelerine bağlıdır. Bu durumun farkında olan Kazak ailelerin değişim noktasında geçirmiş olduğu tarihi dönemeçlerin en önemlisi Sovyet dönemidir. Bu dönemde uğradıkları kanun yaptırımları, yasak ve baskı eğilimi, uyum sağlama zorunluluğuna karşı aile bireylerinin aldıkları korunmacı tavırları; bozulma ve değişimlerin hat safhada olmasını engellemiştir. Sovyet dönemine ilişkin değişimin ana çizgileri Kazak aile kurumu ile Sovyetlerin arasında kurulan olumsuz bağlantı ve farkındalık eğiliminin kurulmasına rağmen ailenin bütününde bazı değişimlerin gerçekleştiği görülmektedir. Bu dönemde erkeklerin karışık evlilikler yapması, boşanmaların olması, içkinin kullanılması ve inanç noktasında baskının olması önemli değişim ve bozulmaların meydana getirdiğini göstermektedir. Çocuk terbiyesi noktasında ise, kentlerde çocukların modern tarzda terbiye verilmeye başlansa dahi tarihi süreklilik noktalarına sahip çıkıldığı görülmektedir. Kazak ailesinin geçmişten günümüze geçirdiği değişim noktalarının ve ailenin anlamlandırılmasındaki algılar; içselleştirme, tarihi süreklilik kodları, ifadelerin değerliliği ve davranışların korunmacı yönleridir.

The present study examines the customs and traditions regarding the structure of family institution and child discipline which had an important role in Kazakh culture and Kazakh social life during socio-cultural change process. The socio-cultural processes here mean the patterns and historical turning points resulting from sense codes of Kazakh families inner worlds and historical continuity codes between behaviors and physical aspects.Kazakh family and family customs and traditions have undergone changes throughout the history and during that long period of change they have gained different structural characteristics. The aim of the study is to explain these changes and changing structural characteristics in the light of available information and field study data. In line with the assumption that family as a social institution cannot be explained with only one factor, we used a holistic approach in the methodology of the study, moreover, we preferred a qualitative research method to thoroughly understand and explain the institution of family in itself. Data obtained from Türkistan, Çimkent and Almatı cities of Kazakhstan were analyzed with Nvivo software program and conceptual frameworks models were created according to the results of the analysis. Kazakh community can better shape and plan their future only if they protect the family institution reflecting the past and the present of the community and own their cultural values. For the families who are aware of that condition the most important turning point in the history was Soviet era. During that period the law enforcements, bans, oppression tendency and adaptation obligation which Kazaks were exposed to led them to develop a defensive attitude and that attitude prevented excessive degradation and change in the society. Despite the negative relations between Kazakh family institution and Soviet government, and awareness tendency, there were some changes in the families during the Soviet era. During that period besides alcohol uses the mixed marriages and divorces of Kazakh men caused significant change and politcs deterioration on beliefs of the community. When it comes to child discipline, although in cities people started bringing up their children according to modern approaches, they also protected their historical values. Perceptions for giving meaning to family and change points experienced by the Kazakh family are defensive aspects of internalization, historical continuity codes, worthiness of the expressions and behaviors.