"Endüstriyel paternalizm" üzerinden sanayileşme:Çanakkale Seramik Fabrikası örneği

Abstract

Sanayileşme, uzun yıllar boyunca gelişmişliğin temel göstergelerinden birisi olagelmiştir. Gelişmekte olan ülkeler, ortak refahın yaratılması ve zenginleşmenin aracı olarak kalkınma stratejilerinin temeline sanayileşmeyi koymuştur. Genelde özel sektörün yeteri kadar gelişmediği bu ülkelerde devlet, sanayinin kurulması ve yaygınlaştırılmasında başat bir rol üstlenmiştir. Türkiye'nin de benzer bir deneyimi paylaştığını söyleyebiliriz. Devlet, özel sermayenin kendi ayakları üzerinde durabilecek yetkinliğe ulaşmaya başladığı 1950'lere kadar, sanayileşme sürecinin temel aktörü olmuştur. 1950'den sonra hür girişimcilerin devletin yanında sanayi çarklarının başına geçtiğine tanık olmaktayız. Bu çalışma Çanakkale ili Çan İlçesi'nde 1960 yılında faaliyete geçen "Çanakkale Seramik Fabrikası"nı inceleyerek özel sektörün neden olduğu sanayileşme deneyiminin kırsal alanda ne gibi sonuçlar doğurduğunu anlamayı amaçlamaktadır. Bu amaçla Çan İlçesinde, sözlü tarih tekniği kullanılarak derinlemesine mülakatlar yapıldı. Bu mülakatlar sayesinde, kırsal yapıda meydana gelen dönüşüm ve fabrikanın ilçe üzerinde kurduğu iktidarın nasıl işlediği ortaya konulmaya çalışıldı. Sanayi girdiği yerde üretim ilişkilerinden toplumsal yapıya bir dizi değişikliğe neden olarak bazı melez yapılar ortaya çıkarır. Bunun en somutlaştığı alan emek piyasasıdır. Tarımdan tam kopamayan ama fabrikada çalışan bir emek yapısı ortaya çıkartmaktadır. "işçileşmiş köylüler" olarak adlandıracağımız bu emek biçimi, kırsal ile bağların kopmadığı sanayileşme deneyiminde süreklilik gösterdiğini söyleyebiliriz. Yerelde kurulan sanayide istihdam yaratmadaki bu gücü sayesinde, kırılması güç "endüstriyel paternalist" ilişkiler geliştirerek iktidarını fabrika üzerinden sağlamlaştırmaktadır.

Industrialization, for many years has been one of the basic indicators of development. In developing countries have put industrialization as a basic of the development strategies as a means of enrichment and in order to create a common prosperity. In general, in these states where the private sector has not been sufficiently developed, it has taken a dominant role in the establishment and dissemination of industry. We also can say that Turkey, too shares a similar experience. The state, until the private capital began to reach competency to stand on their feet as of the 1950s, was the basic actor of thee process of industrialization. After 1950, we can see that next to the state, independent entrepreneurs, have come to the gears of the industry. The aim of this study is to review the "Çanakkale Ceramics Factory" which was established in 1960 in Çanakkale, Çan, and to understand which results were born by the industrial experience caused by the private sector in rural areas. For this purpose, by using the technique of oral history in the county of Çan, in-depth interviews were performed. Thanks to these interviews, the conversion of the rural nature and the power of the factory built on the district has tried to be shown.Industrial brings into fore some hybrid structures causing several changes from manufacturing relations to social structure everywhere it enters. The most concrete issue of this is the labor market. A labor structure occurs of factory workers who are not fully release from agriculture. We can say that this type of labor which we call "Peasants as a workers" shows continuity in an industrial experience where the ties with rural affairs does not break off. Thanks to this power in the creation of employment in the industry locally established, it strengthens its power through the factory by developing "industrial paternalism" relationships which are hard to break.